در حال حاضر صنعت بافت فرش وارد مسیر جدیدی از رشد خود شده است. البته دو فرش دستباف و ماشینی بافته می شوند که روند و مراحل بافت آن ها کاملا از هم متمایز است. بافت فرش دستباف توسط هنرمندان قالیباف و به روشی کاملا دستی انجام می شود. به طوری که تمامی مراحل شامل پودکشی ، بافت گره ها و پرداخت آن توسط هنرمندان قالیباف و پرداخت کار انجام می شود. اما در بافت فرش ماشینی ، این مراحل کاملا ماشینی و با کمک دستگاه های فرش بافی مدرن صورت می گیرد. هر کدام از این مراحل نسبت به همدیگر متفاوت هستند. به همین دلیل در این مقاله مراحل تولید فرش ماشینی و نحوه بافت آن را بررسی می کنیم.
مراحل تولید فرش ماشینی و نحوه بافت آن
برای بافت یک فرش ماشینی ، مراحل متفاوتی شامل تهیه نخ و الیاف ، رنگرزی ، بافندگی ، ریسندگی ، تکمیل بافت ، آهارزنی و بسته بندی صورت می گیرد. در این روند ابتدا الیاف خام با کمک رنگ های مورد نظر رنگ آمیزی می شوند و وارد مرحله ریسندگی می شوند.
در مرحله ریسندگی نخ ها با کمک دستگاه های مخصوص خاصیت هت ست پیدا می کنند تا پرزهای فرش به میزان زیادی کاهش پیدا کند. البته نخ های هت ست شده می توانند پوشش دهی بهتری در بافت فرش ایجاد کنند.
بعد از ریسندگی فرش وارد مرحله بافت می شود و بعد از آن آهارزنی بسته بندی و تکمیل فرآیند بافت صورت می گیرد. در آخرین مرحله نیز فرش برای فروش به بازار مصرف بسته بندی و ارسال می شود. در ادامه مراحل تولید فرش از تولید نخ تا تکمیل را مورد بررسی قرار می دهیم.
- آماده سازی الیاف فرش
یکی از مراحل تولید فرش ماشینی و فاکتورهای مهم برای ارائه محصول مرغوب و با کیفیت استفاده از مواد اولیه مرغوب و درجه یک است. این مساله در تولید فرش ماشینی نیز صدق می کند در حال حاضر فرش های ماشینی با استفاده از الیاف متفاوتی تولید می شود که از نظر درجه مرغوبیت با هم تفاوت دارند.
در حالت کلی دو نوع الیاف طبیعی و مصنوعی برای بافت فرش استفاده می شود. الیاف طبیعی شامل الیاف گیاهی مانند پنبه و جوت است و الیاف حیوانی مانند پشم و ابریشم هستند. استفاده از الیاف طبیعی در تولید فرش مرغوبیت و کیفیت آن را به میزان بسیار زیادی افزایش می دهد.
اما علاوه بر این نوع الیاف طبیعی ، استفاده از الیاف مصنوعی در بافت فرش استفاده می شود. این الیاف شامل نخ آکریلیک ، نایلون ، پلی استر و پلی پروپیلن هستند. علاوه بر این موارد ، نخ ویسکوز نیز از جمله الیاف مصنوعی است که کیفیت چندانی ندارند و از مواد بازیافتی به دست می آید.
نکته قابل توجه در تهیه الیاف بافت فرش این است که استفاده از الیاف مصنوعی با کیفیت مانند اکریلیک ، کیفیت و درخشندگی فرش را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد. علاوه بر آن بعد از مدتی پا خوردن سفت و خشک نمی شود.
اما الیاف پلی استر و سایر الیاف مصنوعی باعث خشکی و سفتی فرش شده و بعد از شستشوی اول درخشندگی و لطافت خود را از دست خواهد داد.
نخ های های کاربردی در ساختمان فرش ماشینی
به طور کلی سه دسته نخ خاب ، تار و پود در بافت فرش به کار می روند که هرکدام کارکرده خاصی دارند. نخ پود نخی است که باعث استحکام فرش در عرض آن شده و از جنس پنبه و پلی استر تهیه می شود.
نخ تاب نیز به عنوان چله و ستون فرش حساب می شود. این نرخ باعث استحکام و مقاومت در طول فرش شده و از الیافی مانند پلی استر برای تولید آن استفاده می شود.
نخ خاب ، گره هایی هستند که بر روی تار و پود فرش بافته می شوند. کیفیت این نخ اهمیت و حساسیت زیادی در کیفیت فرش دارد. برای فرش ماشینی بیشتر از الیاف مصنوعی مانند اکریلیک و پلی استر و پلی پروپلین به عنوان نخ خاب استفاده می شود.
ذکر این نکته مهم است که در فرش های ماشینی با کیفیت و مرغوب نخ اکریلیک به کار می رود. امروزه این نخ ها با کمک دستگاه های مخصوص هت ست می شوند تا مرغوبیت نخ افزایش پیدا کند.
- رنگرزی
بعد از مشخص شدن الیاف و نخ های مورد نیاز برای فرش ، در ادامه مراحل تولید فرش ماشینی نخ های مورد نظر به روش صنعتی رنگ آمیزی می شوند. در این روش مواد شیمیایی توسط ماشین های رنگرزی برای رنگ کردن نخ ها بکار می روند.
با توجه به اینکه حجم بافت فرش های ماشینی در کارخانه ها زیاد است ، رنگ کردن آن ها در حجم بالا صورت می گیرد. به عبارت دیگر حجم زیادی از نخ و حدود ۵۰۰ کیلوگرم نخ وارد خمره رنگرزی شده و توسط فشار هوا به رنگ دلخواه درمی آید.
- ریسندگی
این اصطلاح در نحوه تولید فرش ماشینی به مرحله ای گفته می شود که در آن الیاف نخ فرش بافی در کنار هم قرار می گیرند و تبدیل به نخ می شوند. به این مرحله نخ تابی نیز گفته می شود.
انجام نخ تابی و ریسندگی الیاف توسط دستگاه ها و ماشین آلات پیشرفته صورت می گیرد. همچنین با توجه به کارکرد هر کدام از نخ ها به عنوان نخ تاب ، تار و یا پود ، میزان طول الیاف ، قطر و میزان پیچ و تاب آن متفاوت است.
- طراحی فرش ماشینی
یکی دیگر از مراحل تولید فرش ماشینی طراحی فرش است. در دنیای صنعتی و مدرنیته امروز برای طراحی فرش ماشینی سرعت کار به میزان زیادی افزایش یافته است. در گذشته هنرمندان طراح زمان زیادی را برای این کار صرف می کردند و اشتباه در روند کار نیز باعث اشکال در طراحی می شد.
اما امروزه با کمک نرم افزارهای متعدد طراحی کامپیوتری ، طراحی فرش انجام می شود. در این روش می توان آثار جدیدی را بسیار آسان سریع و کم هزینه خلق کرد. علاوه بر آن اگر در روند طراحی اشکالی ایجاد شود ، به آسانی قابل تغییر و ترمیم است.
- نحوه بافت فرش ماشینی
در این مرحله با کمک دستگاه های بزرگ و پیشرفته ، فرش بافی به صورت تمام مکانیزه صورت می گیرد. دستگاه هایی که بیشتر در این روند استفاده می شوند شامل دستگاه تکسیما . واندویل هستند.
روند بافت فرش ماشینی به کمک دستگاه شباهت زیادی به بافت پارچه دارد. البته در بافت فرش ماشینی ، دو فرش به صورت همزمان و موازی به صورت فرش زیر و فرش رو بافته می شوند.
- آهارزنی
بعد از اتمام بافت فرش ، توسط نشاسته ، چسب های گیاهی و یا مخلوط نشاسته و رزین های صنعتی ، آهارزنی فرش انجام می شود. هدف از این کار بالا بردن مقاومت و استحکام فرش است.
به عبارت دیگر آهارزنی امکان فرسایش و پاره شدن فرش را به میزان زیادی کاهش می دهد. علاوه بر آن برای جلوگیری از پراکندگی پود های سطح فرش از آهارزنی استفاده می شود؛ زیرا باعث خوابیدن پودها خواهد شد.
- تکمیل فرآیند کار
بعد از بافت فرش ، سطح خاب فرش توسط دستگاه های پرداخت کار و تیغه های مخصوص پرداخت می شود. این کار در افزایش درخشندگی فرش اثر دارد. همچنین در آخرین مرحله لبه دوزی و ریشه زنی فرش توسط دستگاه های مخصوص انجام می شود.
- کنترل کیفیت
در روند و مراحل تولید فرش ماشینی و بعد از تکمیل فرش بافی ، کارگران بخش کنترل نهایی ، با دقت زیاد همه فرش ها را مورد بازیابی بازبینی و بررسی قرار می دهند. این کار به این علت انجام می شود که اگر ایرادات کوچکی در روند بافت وجود داشته باشد ، با رفوگری از بین برود.
در این مرحله ، سطح فرش و پشت آن دقیقا بررسی می شوند. فرد متخصص کنترل کیفیت با مشاهده چشمی و لمس فرش آن را به صورت کامل ارزیابی می کند تا عیوب احتمالی آن برطرف شود.
- بسته بندی و ارسال
مراحل بافت فرش ماشینی در این مرحله به نقطه پایانی خود می رسد. فرش های آماده و کنترل شده وارد مرحله بسته بندی می شوند و بعد برای فروش به بازار مصرف به فروشگاه های فرش ارسال می شوند.
کلام پایانی
در روند و نحوه بافت ، تمامی مراحل تولید فرش ماشینی با کمک دستگاه های تمام اتوماتیک و بدون دخالت انسان صورت می گیرد. هر چه میزان نخ و الیاف استفاده شده برای بافت فرش مرغوب تر باشد ، فرشی که در نهایت تولید می شود ، کیفیت بالاتری دارد. علاوه بر آن رعایت استاندارد در سایر مراحل مانند آهارزنی ، رنگرزی و کنترل کیفیت می تواند استحکام و مقاومت فرش ماشینی را به میزان قابل توجهی بالا ببرند.
