فرش که یکی از کاربردی ترین و باسابقه ترین لوازم منزل است، نماد تولید داخلی ایران محسوب می شود. در سراسر دنیا، ایران به عنوان کانون بهترین و زیباترین فرش ها شناخته می شود. صنعت فرش ماشینی از مهم ترین و بزرگ ترین عوامل توسعه و افزایش تجارت با دیگر کشورها است. قالی ها ( فرش ها ) به دو دسته دستباف و ماشینی تقسیم می شوند که در نحوه تولید و نوع الیاف به کار رفته در آن ها تفاوت دارند.
در این مطلب قصد داریم روی این موضوع که اصلا فرش ماشینی چیست؟ و پیشینه ، جنس ، طرح و دیگر موارد مربوط به آن را بررسی کنیم.
فرش ماشینی به چه فرشی می گویند؟
فرش های ماشینی توسط دستگاه های مکانیکی تولید می شوند و در واقع حالت مصنوعی قالی ها هستند. بافت فرش یک الگوی تکرار شونده دارد و با ادامه روند ترتیب و تکرار الگوها ساخته می شود. مواد اولیه ای که در این نوع فرش استفاده می شود، نسبت به مواد اولیه فرش های دستباف ارزان تر است. همچنین به این دلیل که این نوع فرش با ابزار آلات صنعتی تولید می شوند، سرعت تولید آن ها نسبت به نوع دستباف آن ها بسیار بالاتر است.
این موارد باعث می شود که فرش های ماشینی با قیمت مناسب تری به بازار عرضه شوند و بین مردم طرفداران بیشتری داشته باشند.
تاریخچه فرش های ماشینی در ایران
کهن ترین فرش جهان که پازیریک نام دارد، اثری ایرانی است که قدمتی 2500 ساله دارد. فرش های ایرانی در همه دوران ها مورد توجه مردم جهان و به ویژه تجار قرار گرفته اند. در نتیجه یکی از مهم ترین کالاهایی که از ایران به دیگر کشورها صادر می شود، فرش اصیل ایرانی است. تاریخچه فرش ماشینی در ایران به 40 سال پیش برمی گردد. اولین فرشی که توسط ابزار آلات صنعتی ساخته شد، در اوایل دهه 50 و در کارخانه مخمل و ابریشم شهر کاشان بود. این کارخانه فرش ماشینی را با ساده ترین دستگاه ها تولید کرد.
اولین فرش های ماشینی در اصل الهام گرفته از فرش های بلژیکی بودند که تجار در آن زمان آن ها را به تازگی وارد ایران کرده بودند.
این روزها نیز علاوه بر فرش های ماشینی با نقوش کلاسیک و سنتی، یکی از سبک های پرطرفدار و پرمخاطب فرش ماشینی که باید به آن اشاره کرد، انواع فرش مدرن است.
تولیدکننده های این نوع موکت
شهرهای آران و بیدگل و کاشان به عنوان پایتخت های نوع فرش در ایران شناخته می شوند. تعداد بیش از 700 تولید کننده فرش های ماشینی در این شهرها فعالیت می کنند. از دیگر شهرهایی که در این حرفه فعال هستند می توان به تهران ، مشهد ، یزد ، اصفهان و تبریز اشاره کرد. این نوع فرش ها توسط انواع ماشین آلات مکانیکی از جمله تکسیما ، شونهر ، واندویل ، VTR ، CRX ، ASR ، Alpha ، و غیره تولید می شوند.
در گذشته سازمان های دولتی اداره کارخانه های فرش ماشینی را برعهده داشتند، اما امروزه شرکت های خصوصی ، به عنوان بیشترین تعداد تولید کننده های فرش های ماشینی شناخته می شوند. تا به امروز مردم خیلی از کشورها از فرش های ایرانی به ویژه فرش های تولیدی کاشان استفاده می کنند.
طرح و رنگ فرش ماشینی
در ساخت فرش ماشینی از انواع طرح های سنتی و جدید استفاده می شود و هر کدام از این طرح ها طرفداران خاص خود را دارد. فرش های ماشینی تصاویر و نقش باکیفیت تری دارند و رنگ ها را شفاف تر به نمایش می گذارند. طرح ها علاوه بر جلوه زیبایی که به فرش می دهند، فرهنگ مناطق زندگی بافندگان را نیز به نمایش می گذارند.
بین طرفداران فرش، معمولا طرح های قدیمی و اصیل نسبت به طرح های جدید ، چشمگیرتر و پرطرفدارتر هستند. چند نمونه از این طرح ها شامل شاه عباسی، گل ختایی ، اسلیمی ، افشان ، بته جقه ، محراب ، ابنیه اسلامی ، واگیره ای ، شکارگاهی ، تلفیقی ، فانتزی و غیره می شود. از نظر طرح و نقش ، می توان این نوع فرش را به دو دسته معمولی و گل برجسته تقسیم کرد.
در مقایسه با فرش های دستباف ، این نوع فرش طرح های متنوع تر و ظریف تری دارند.
تنوع رنگی نیز یکی از عوامل تاثیر گذار در طراحی فرش های ماشینی است. فرش ها معمولا بسته به تراکمی که دارند در 8 ، 10 ، 12 و 14 رنگ به بازار عرضه می شوند.
جنس فرش های ماشینی
در بافت فرش ها از سه نوع نخ تار یا چله ، نخ پود و نخ پرز یا خاب استفاده می شود. نخ تار و پود فرش ها را از جنس پنبه ، پلی استر و جوت انتخاب می کنند. مهمترین تفاوت بین فرش های دستباف و ماشینی که در ظاهر و کیفیت آن ها تاثیر مستقیم دارد، نوع نخ پرزی استفاده شده در آن ها است.
جنس نخ پرز این فرش می تواند پشمی ، آکریلیک ، BCF ، مخلوطی از آکرلیک و BCF ، پلی پروپیلن ، پلی استر (ابریشم مصنوعی) و نایلون باشد. بهترین نوع این فرش ها از الیاف پشمی بافته می شوند. از طرفی، الیاف آکرلیک بسیار شبیه الیاف پشمی است، اما نسبت به آن جدیدتر است و پاخور بهتری دارد. به این ترتیب فرش هایی که از جنس آکرلیک هستند، کیفیت بالاتر و درنتیجه قیمت بیشتری دارند.
در حال حاضر فرش های ابریشم مصنوعی به دلیل رنگ های درخشان ، ثبات رنگی بالا ، کمترین میزان پرزدهی و شستشوی راحت ، بیشترین طرفدار را بین مصرف کنندگان دارند. جالب است بدانید جنس اولین فرش ماشینی ایرانی از الیاف مصنوعی براق بود و پرزهای تقریبا کوتاه داشت، در نتیجه بسیار سبک و قابل حمل بود.
تراکم فرش ماشینی
هر فرش دو نوع تراکم عرضی و طولی دارد. فرش ماشینی در تراکم های مختلفی تولد می شود. هرچه تراکم و شانه این نوع فرش بیشتر باشد، فرش ها محکم تر ، باکیفیت تر و با ظرافت تر هستند.
تراکم عرضی یا شانه به تعداد گره های موجود در یک متر از عرض فرش گفته می شود و منظور از تراکم طولی تعداد ردیف های پود موجود در یک متر از طول فرش است. فرش ها در شانه های 700 ، 1000 ، 1200 ، 1500 شانه و تراکم های 1000 ، 2550 ، 2700 ، 3000 ، 3600 و غیره وجود دارند.
فرش های 700 شانه با تراکم 2100 ، 1000 شانه با تراکم 3000 و 1200 شانه با تراکم 3600 به بازار عرضه می شوند. این فرش ها در اندازه های 6، 9 و 12 متری در بازار موجود هستند و می توان آن ها را در ابعاد دلخواه نیز سفارش داد.
طول عمر فرش ماشینی
با توجه به میزان تراکم و کیفیت نخ هایی که در بافت این نوع فرش استفاده شده است، طول عمرهای متفاوتی دارند. مهمترین عاملی که می تواند طول عمر فرش را افزایش می دهد، استفاده درست از آن است.
عواملی مانند دور نگه داشتن از نور مستقیم خورشید یا رطوبت ، تا نکردن فرش ، تمیز کردن به موقع و شستشوی درست ، جلوگیری از سایش فرش ، قرار نگرفتن لوازم سنگین روی فرش ، حمل و نقل درست و غیره در افزایش طول عمر فرش اهمیت بسیار زیادی دارند.
بیشتر بخوانید: مهم ترین نکات برای افزایش طول عمر فرش
سخن پایانی
در این مطلب سعی کردیم مروری بر فرش های ماشینی داشته باشیم و طرح ، رنگ ، جنس و تراکم آن ها را مورد بررسی قرار دهیم. انتخاب درست این نوع فرش به عواملی مانند مرغوب بودن و کیفیت بالا ، لطافت و نرمی زیاد ، قابلیت شستشوی آسان، ایجاد نکردن حساسیت ، دوام رنگ ها ، ضمانت نامه و قیمت مناسب بستگی دارد.
علاوه بر این عوامل ، شیوه استفاده از فرش و جایی که قرار است فرش را پهن کنید، در انتخاب فرش ماشینی نقش مهمی دارند. با توجه به این که از ظاهر فرش نمی توان به کیفیت آن پی برد ، در خرید این محصول دقت خود را بالا ببرید و فاکتورهای لازم را بررسی کنید.
