از زمان های قدیم تاکنون ایران در زمینه تولید فرش در جهان پیشتاز بوده است. اگر به تاریخچه این هنر نگاه کنیم، متوجه می شویم که هنر بافندگی از نیاکانمان به ما رسیده است و فرش ها در هر سبک و اندازه ای در ایران بافته می شوند. اگرچه به علت عدم معرفی فرش های ایرانی برای بسیاری از مردم غرب، فرش های شرقی مترادف با فرش های ایرانی هستند؛ آثار زیادی از فرش های ایرانی در غرب دیده می شود و میزان استفاده از انواع مختلف فرش ایرانی برای دکوراسیون داخلی منازل در حال گسترش است.

در این مقاله قصد داریم به تاریخچه این هنر زیبا بپردازیم و در ادامه شما را از چند جنبه متفاوت با انواع مختلف فرش آشنا کنیم.

انواع مختلف فرش | فرش اکسیر

تاریخچه بافندگی فرش در ایران

با توجه به این مسئله که مواد به کار رفته در فرش ها مانند نخ، پشم و ابریشم بعد از چندین سال از بین می روند اطلاعات دقیقی از تاریخچه وجود اولین فرش بافته شده در ایران وجود ندارد ولی یکی از اولین فرش های ایرانی، یک فرش صفوی است که هم اکنون در موزه ای به نام وی اند ای در لندن نگهداری می شود. لازم به ذکر است که در دوران صفویه بود که شهر اصفهان به عنوان پایتخت باشکوه جدید کشور انتخاب و ارتباطات ایران با سایر کشورها بیشتر شد.

موضوعی که وجود دارد این است که در دوره صفویه به ویژه در دوران حکومت شاه عباس درزمینه محصولات هنری، معماری و صنایع دستی پیشرفت های بزرگی شکل گرفت، اکثر اکتشافات به دست آمده از اولین فرش های ایرانی نیز مربوط به همین دوره هستند.

هنگامی که صحبت از انجام کاری باقدمت مانند تولید فرش است باید در نظر داشت که از سالیان دور میلیون ها ایرانی به نوعی با تولید فرش در ارتباط بوده اند، به طور مثال از طریق پرورش گوسفندان، ریسندگی، بافندگی، تعمیر یا فروش فرش از این زمینه درآمدزایی و گذران زندگی کرده اند.

درست است که به علت عدم توجه و برندسازی برای فرش ایرانی، کشورهای مختلفی از قبیل هند تلاش کرده اند تا از روی فرش های ایرانی کپی کنند؛ اما خوشبختانه در سال های اخیر شرایط صادرات فرش ایرانی بهتر شده است و سایر کشورها دید بهتری نسبت به فرش های ایرانی پیدا کرده اند.

به طور مثال نوت لارسون، نویسنده سوئدی در کتاب خود در مورد فرش های شرقی می گوید: « ایرانی ها فرهنگ بافندگی انواع مختلف فرش را با دقت حفظ می کنند. هنر آن ها در بافتن فرش چیزی برتر و متفاوت است، فرش های ایرانی بهترین نوع خود در جهان هستند. »

تاریخچه بافندگی فرش در ایران | فرش اکسیر

انواع مختلف فرش از نظر نوع بافت

فرش ها به صورت کلی به دو دسته فرش ماشینی و دستباف تقسیم می شوند که فرش ماشینی توسط دستگاه ها بافته می شود و فرش دستباف هنر دست بافندگان است.

مواد به کاربرده شده در بافت فرش ها شامل نخ ، پشم ، پنبه و ابریشم می شوند؛ البته در بافت فرش های ماشینی از پلاستیک نیز استفاده می شود. اضافه کردن پلاستیک در بافت فرش باعث می شود تا هزینه آن کاهش پیدا کند و افراد بیشتری بتوانند آن را خریداری کنند.

انواع مختلف فرش از نظر سبک

  • فرش شهری

 همان طور که گفتیم در زمان صفویه توجه به صنایع دستی و بافندگی فرش بیشتر شد و در نتیجه در شهر اصفهان کارگاه هایی دایر شدند تا افراد بیشتری به این هنر بپردازند. شاید اولین نوع بافندگی فرش شهری از همین زمان شکل گرفت و کم کم سایر شهر ها نیز طراحی خاص خود را ایجاد کردند.

  • فرش روستایی

نکته جالب در مورد فرش های روستایی این است که بدون وجود نقشه و توسط طرح ذهنی بافنده بافته می شوند. متأسفانه این نوع فرش در حال حاضر تحت تأثیر طرح های شهری قرارگرفته و فرش هایی با طرح های ناب اولیه کمتر یافت می شوند.

  • فرش عشایری

طرح و سبک فرش عشایری مانند فرش روستایی الهام گرفته از طبیعت است و اغلب توسط عشایر قشقایی و لر بافته می شود که از این نوع فرش می شود به گبه اشاره کرد که در قسمت بعد درباره آن توضیح خواهیم داد.

در ادامه به بررسی چند شهر که به علت طراحی خاص فرش معروف هستند می پردازیم.

فرش تبریز

این شهر به تازگی توسط شورای سراسری صنایع دستی به عنوان شهر جهانی بافت نام گذاری شده است. طرح های فرش تبریز بسیار خاص هستند و از سایه روشن برای ایجاد عمق استفاده می شود. در زیر اطلاعاتی از فرش های تبریز را در اختیار شما می گذاریم.

  • خاب پارچه: پشم باکیفیت
  • پود: پنبه، 2 پود
  • تار: نخ پنبه ای
  • گره: متقارن
  • تراکم گره: 90 هزار تا یک میلیون گره در هر مترمربع

فرش تبریز | فرش اکسیر

فرش اصفهان

برای بررسی کیفیت فرش اصفهان می توانید نگاهی به حاشیه پشت فرش بیاندازید. تعداد نخ های مختلف تار را می توان در فواصل معین مشاهده کرد که خفت نامیده می شوند و کیفیت در فرش دستباف اصفهان را نشان می دهند. اگر نخ ها را روی فرش 1 متری بشمارید، تعدادشان بین 7 تا 16 است. در واقع تعداد بیشتر نخ ها به معنی تراکم گره ها و کیفیت بیشتر فرش است.

مشخصات:

  • خاب پارچه: پشم مرغوب، اغلب پشم چوب پنبه یا ابریشم
  • پود: نخ پنبه ای یا ابریشم
  • تار: نخ پنبه ای یا ابریشم
  • گره: نامتقارن
  • تراکم گره: 650000 تا 850000 گره در هر مترمربع

فرش اصفهان | فرش اکسیر

فرش قم

یکی از انواع مختلف فرش ، فرش قم است. فرش های قم بسیار باکیفیت هستند. برای بافت این فرش ها از ابریشم یا پنبه استفاده می شود و طرح های پیچیده ای دارند که شامل ترکیبی از گل، پرندگان، صحنه های شکار و باغ هایی به رنگ آبی تیره، قهوه ای مایل به قرمز یا نارنجی هستند. از رنگ فیروزه ای نیز در بعضی از عناصر فرش قم استفاده می شود.

فرش قم | فرش اکسیر

تفاوت گلیم ، جاجیم و گبه

گلیم از پشم حیوانات بافته می شود و معمولا سطحی صاف و بدون پرز دارد. برای کیفیت بهتر گلیم، بافندگان هنگام بافت از پشم زیر گلو و زیر بغل گوسفند استفاده می کنند.

جاجیم بیشتر توسط عشایر و روستاییان بافته می شود، در بافت آن از پشم یا پنبه و یا ترکیب این دو استفاده می شود و می توانید از دو روی آن استفاده کنید، همچنین جاجیم نیز مانند گلیم بدون پرز است.

گبه نیز که در بالا به آن اشاره شد نوعی فرش با بافت درشت از انواع مختلف فرش ایرانی است. طرح های این فرش ها شامل اشکال هندسی می شوند و بیشتر توسط قشقایی ها بافته می شود. این نوع فرش ها که بیشتر در خارج از ایران به عنوان فرش های ایرانی بافته شده اند از فرش های سنتی ضخیم تر هستند و در بافت آن ها از پشم طبیعی استفاده می شود. نکته دیگر این است که تمام رنگ های استفاده شده در این نوع فرش طبیعی هستند و از گیاهان گرفته شده اند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *