نقش و نگار فرش ایرانی دل مردم جهان را با خود برده است. برخلاف سال های نه چندان دور که فرش دستباف انتخاب اول و آخر همه بود ، این روزها فرش ماشینی هم به خاطر کیفیت بالا و طرح های جذابش ، تنه به تنه فرش دست باف می زند. اما آیا می دانید بافت فرش در ایران در کدام شهرهای کشورمان انجام می شوند؟ فرش دست باف کدام شهرها معروف تر است و فرش ماشینی کدام شهرها طرف داران بیشتری دارد؟ اگر می خواهید بیشتر بدانید ، این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.
شهر های صاحب فرش ایران را بشناسید
بافت فرش هر کدام از مناطق مختلف ایران با توجه به شرایط آب و هوایی ، میزان دسترسی به مواد اولیه و خلق و خوی مردمان آن خطه متفاوت از مناطق دیگر و منحصر به فرد است. در اینجا به بررسی برخی از استان ها در زمینه تولید و بافت فرش میپردازیم. این استان ها عبارتند از :
بافت فرش در استان آذربایجان شرقی
فرش تبریز ، چون بسیاری دیگر از تولیدات این منطقه ، از کیفیت بالایی برخوردار است. طرح ها و نقش های مختلف فرش های تبریزی در دنیا زبان زد است. فرش های تبریز با گر ه هایی از نوع ترکی بافته می شوند. طرح زیرخاکی تبریز یکی از طرح هایی است که گاه فاقد حاشیه بوده و همه سطح فرش از نقش های سرستون های بنا های تاریخی و گلدان ها و ظرف های قدیمی پوشیده شده است.
کمی آن طرف تر از تبریز ، هریس از دیگر مراکز فرش دست باف مرغوب است. فرش دست باف هریس شهرت زیادی دارد. فرش های ابریشمی ، پشمی و خوش آب ورنگ آن از قدیم طرف داران زیادی در بازار های داخلی و خارجی داشته اند. فرش های هریس در سبک مشخصی بافته می شوند ، ولی کمتر مشابه یکدیگر هستند.
بازهم کمی آن طرف تر و در شهرستان اهر فرش های متراکم در انداز ه های متغیر و متمایل به چهارگوش بافته می شود. طرح های فرش اهر متأثر از طرح های هندسی قفقاز است. در این شهر فرش هایی در سبک منحنی با نقش ترنج می بافند. بیشتر این ترنج ها سرترنج ندارند و هشت کلاله جانبی دورشان را گرفته اند.
فرش در استان اصفهان ، یک هنر از هزار
اصفهان در دوره صفویه از مراکز مهم بافت فرش دست باف در ایران بود. در این شهر تعدادی کارگاه بافت فرش دست باف سلطنتی شروع به کار کردند که در آن ها برای دربار صفویه قالی بافته می شد. بعد از انقراض صفویه و به علت ناآرامی های موجود در ایران ، بعضی هنرمندان از کار خود دست کشیدند. در نتیجه هنر بافت فرش هم در اصفهان رو به رکود گذاشت.
اما بدون شک نائین اصفهان را می توان جزو ده شهر موفق در حوزه فرش بافی دانست. فرش نائین نه تنها در داخل کشور طرف داران زیادی میان فروشنده ها و خریداران فرش دارد ، بلکه شهرت جهانی هم به دست آورده است. فرش های شاه عباسی و لچک ترنج ، پر از طرح های اسلیمی ، ختایی و نقوش سنتی ایرانی ، اصلی ترین طرح های مورداستفاده در فرش نائین هستند.
فرش کاشان
خیلی ها بهترین و مرغوب ترین فرش های ماشینی دنیا را متعلق به کاشان می دانند. علاقه مندان به فرش ماشینی ، حتی از دیگر کشورهای جهان هم برای خرید مطمئن ، به کاشان سفر می کنند. البته قالی های نفیسی که در این شهر بافته شده اند هم از شاهکارهای بافندگی زمان خود بودند.
شهر کاشان با سال های سال تجربه در تولید فرش باکیفیت و درجه یک ، امروزه به یکی از قطب های تولید فرش ماشینی تبدیل شده است. نام فرش ماشینی کاشان نه تنها داخل کشور ، بلکه در سرتاسر دنیا هم اعتبار فراوانی دارد.
کارخانه های فرش ماشینی در بیشتر شهرهای کشور مشغول فعالیت هستند ، ولی بسته به امکانات ، در بعضی شهرها بیشتر و فعال تر هستند. کاشان هم با بیش از دوهزار واحد فعال در عرصه طراحی ، تولید و عرضه فرش ماشینی ، یکی از همان شهرهاست و چه بسا می توان کاشان را پایتخت فرش ماشینی ایران دانست.
بافت فرش در استان خراسان رضوی
مگر می توان از فرش گفت ، ولی سفری به خراسان رضوی و به ویژه شهر مشهد نکرد! بافنده های مشهدی که تعداد آن ها بسیار زیاد هم هست ، بیشتر فرش های خود را در اندازه های شش متری به بالا ، تا حدودی عریض و شبه مربع ، به رنگ قرمز می بافند.
در مشهد با اقتباس از طرح های کرمانی هم فرش بافته می شود. در طرح های ترنج و لچک خراسان ، بیشتر در کنار حاشیه به یکدیگر نزدیک می شوند که آن را به اصطلاح طرح سلسله ای یا طره ای می نامند. در مشهد طرح های تصویری با نقش های انسان و حیوان هم می بافند.
بافت فرش در استان فارس
سابقه بافت فرش دست باف در استان فارس ، به ویژه شهر شیراز به قرن سوم هجری قمری می رسد. از آن زمان تاکنون فرش بافی در این شهر متداول بوده و پیشرفت آن متناسب با آرامش کلی منطقه و رفاه ا هالی آن یا در شرایط متضاد فرازونشیب های فراوانی داشته است.
در شهر های نی ریز و استهبان هم بافنده ها و کارگاه های بسیاری به بافت فرش هایی با طرح ها و نقش های مختلف اشتغال دارند. طرح فرش های ترنج دار آباده ، محرابی شیراز ، نقوش فرش های ایلیاتی افشار ، گبه ای خود رنگ عشایر لر و حتی طرح فرش های اصفهان روی دست بافته های این مناطق دیده می شوند.
فرش استان کرمان ، فرش جهان
بافت فرش دستباف در کرمان سابقه طولانی دارد. قطعه ای از فرش بافته شده در این شهر ، در موزه امام رضا (علیه السلام) در مشهد نگهداری می شود. این شهر سابقه پانصدساله در زمینه فرش های گره دار دارد.
کمی آن طرف تر ، راور کرمان هم فرش های درجه یکی دارد. در این منطقه هم فرش دست باف مرغوب یافت می شود و هم فرش های ماشینی در بازار های داخلی و خارجی شهرت بی مانندی دارند ، طوری که فرش های مرغوب و استثنایی کرمان را به راور می شناسند.
بافت فرش اصیل در استان مرکزی
فرش اراك از اواسط حكومت ناصرالدين شاه بود كه مطرح شد و شهرت جهانی یافت. تنوع طرح فرش در استان مرکزی آن قدر بالاست که بعضی استان ها تلفيقی از نقشه های این منطقه را به عنوان طرح های جدید به کار می برند. نقوش فرش مرکزی ، بیشتر از طرح های محلی است و طی دهه های اخير هم دچار تحولاتی شده است.
امروزه شهر دلیجان استان مرکزی ، از مهم ترین مراکز تولید فرش ماشینی درجه یک در ایران به شمار می رود. کارخانه های فرش ماشینی دلیجان ، با استفاده از پیشرفته ترین ماشین آلات روز دنیا ، فرشی تولید می کنند که در بازارهای جهانی طرف داران خاص خود را دارد.
استان همدان ، بافنده فرش ایران
استان همدان از مناطق مهم بافت فرش دست باف ایران از نظر کمیت است و در آن بیشتر از هر منطقه دیگر ایران فرش بافته می شود. در هفتاد کیلومتری شمال همدان منطقه مهربان قرار گرفته که در آن دو نوع فرش بافته می شود. یکی گونه قدیمی بیشتر در سبک هندسی و با انداز ه های دو ذرعی و کنار ه های عریض بوده و نوع دیگر که بیشتر با کنار ه های طویل و باریک است.
در شهرستان نهاوند استان همدان فرش هایی در انداز ه های بزرگ و دو ذرعی های باریک و کنار ه های پهن و به ندرت ذرع و نیم با رنگ های نسبتا تند قرمز و آبی بافته می شود. ترنج دایره ای شکل قالیچه های این طایفه با دو سر ترنج بزرگ که در حقیقت دو گلدان مملو از دست های گل هستند ، طرف داران زیادی در این منطقه دارند.
فرش استان یزد ، فرش خاطره ها
شهر یزد از گذشت های بسیار دور یکی از مراکز مهم نساجی ایران بوده و در آن بافت پارچه های ابریشمی و شال مرسوم بوده است. مارکوپولو در سفری که در سال ۱۲۷۱ میلادی به اتفاق پدرش به صحرای گبی و سرزمین تاتار ها داشته ، از این شهر هم دیدن کرده و در سفرنامه خود از پارچه های زربفت ، کار نساجان یزدی نام می برد.
وقتی به هنر فرش بافی در یزد می پردازیم ، باید به سراغ اردکان هم برویم. فرش دست باف اردکان با ویژگی های منحصربه فرد خود ، همیشه از ظرفیت بالایی برای عرضه در بازارهای جهانی برخوردار بوده است. مواد اولیه فرش اردکان ، پشم ، کرک ، ابریشم طبیعی و پنبه هستند که همین باعث شده فرش اردکان شهرت جهانی داشته باشد.
همه عملیات نخ ریسی و رنگرزی الیاف فرش اردکان ، در همین شهر و توسط هنرمندان سنتی انجام می شود. البته در گذشته از مواد گیاهی و طبیعی استفاده می کردند ، ولی امروزه علاوه بر روش سنتی ، به صورت شیمیایی هم انجام می دهند.
جمع بندی
این مقاله درباره ی بافت فرش در ایران صحبت شد و ما در آن به مهم ترین استان ها و شهرها در بافت فرش دست باف و تولید فرش ماشینی پرداختیم. اما ایران است و هزار و یک هنر ، هنرمندانی که در گوشه و کنار این خاک ، هنر خود را پیش چشمان جهان جلوه گر می کنند. پس حتما شهرها و منطقه های مهمی در حوزه فرش بافی هستند که در این مقاله به آن ها اشاره ای نشده است. اگر شما شهری را می شناسید که فرش دستباف یا ماشینی مرغوب تولید می کند ، برای ما بنویسید.
