تشخیص کیفیت فرش دستباف کار هرکسی نیست! اگر در خرید فرش اصیل ایرانی جدی هستید ، باید از راهنمایی کارشناس ماهری استفاده کنید که سال هاست در این زمینه تجربه دارد. آقای سعیدی یکی از همان کارشناس های فرش دستباف اصیل ایرانی است که با تک تک تاروپودهای این فرش ها آشناست. با او به گفت و گو نشستیم و این راهنمای خرید فرش دستباف را از دل دانسته های ایشان بیرون کشیدیم؛ راهنمایی که بعید است جای دیگری پیدا کنید!
در این مقاله می خوانید:
- قدم اول ؛ گونه ها و سبک های مختلف فرش دستباف را بشناسید
- قدم دوم ؛ انواع جنس و الیاف فرش برای تشخیص کیفیت فرش دستباف
- قدم سوم ؛ فرش دستباف چه اندازه هایی دارد؟
- جمع بندی راهنمای خرید فرش دستباف
گونه ها و سبک های مختلف فرش دستباف را بشناسید
آیا با گونه های مختلف فرش دستباف آشنا هستید؟ آیا تفاوت گلیم با قالی را می دانید؟ به گفته آقای سعیدی ، کارشناس خبره فرش ایرانی ، اولین قدم در راهنمای خرید فرش دستباف آشنایی با انواع محصولات دستباف است. رایج ترین دستباف ها عبارت اند از:
- گبه
ساختار زیرانداز گبه مشابه قالی است؛ ولی در تعداد گره ها ، پود و بلندای پُرز کمی تفاوت دارد. مهم ترین ویژگی گبه در تعداد کم رنگ ، سادگی طرح و انعطاف پذیری آن است. کارشناس های دنیای فرش ، دلیل نام گذاری گبه را ضخیم بودن و کاربرد آن در حفاظت مقابل سرما می دانند.
- گلیم
گلیم زیرانداز بدون پُرزی است که با گذراندن پود از بین تارها شکل می گیرد. رایج ترین روش بافت گلیم ، گذراندن یکی درمیان پود از پشت وروی تارهاست؛ به این روش تخت باف می گویند. اگر در بخش هایی از گلیم فاصله کمی بین تارها باشد ، به آن گلیم چاک دار می گویند؛ به ویژه اگر این فاصله بین دو رنگ مختلف باشد. روش دیگر بافت گلیم ، پیچ باف است. در این روش ، پود را دور تارها می پیچانند.
- گلیم فرش
گلیم فرش زیر اندازی است که با دو روش تخت باف و گره باف درست می شود. گلیم فرش به شکل سنتی برای پوشاندن زمین ، دیوار یا رواندازی برای حیوانات باربر استفاده می شد ، اما امروزه به عنوان پوشش مدرنی در طراحی داخلی خانه ها استفاده می شود.
حالا که با گونه ها در راهنمای خرید فرش آشنا شدید، به سراغ سبک های مختلف بافت فرش می رویم. به گفته آقای سعیدی ، به طور کلی سه سبک در بافت فرش وجود دارند که عبارت اند از: عشایری ، روستایی و شهری. هر سبکی در منطقه ای رواج دارد و روش های منحصربه فردی هم در بافت آن ها وجود دارند.
- قالی
قالی زیر اندازی پُرزی است که روی چله گره زده شده و پود را از بالا و پایینش می گذرانند. قالی با توجه به شکل ، طرح و اندازه ، به چند گروه تقسیم می شود که رایج ترین آن ها عبارت اند از: پادری ، پشتی ، چارک ، خرک ، ذرع ، نیم ذرع ، قالیچه ، کلگی و کناره.
- سبک عشایری
فرش های عشایری را عشایر و کوچ نشین ها می بافند. این گونه فرش دستباف به خاطر ماهیت زندگی کوچ نشینی ، به طور معمول در اندازه کوچک بافته می شود. گنجینه نقشه های فرش دستباف عشایری ، طرح های باستانی زیادی دارد که بعضی از آن ها ، از فرهنگ غنی بافندگان کوچ نشین نشأت گرفته اند.
- سبک روستایی
شاید فکر کنید فرش روستایی حتما باید در روستا بافته شود و به همین خاطر هم سبک روستایی نامیده شده است ، اما فرش روستایی در واقع سبکی از قالی بافی است که هرجایی ممکن است بافته شود. البته امروزه این سبک از رونق افتاده و مثل گذشته بافندگان زیادی ندارد.
- سبک شهری
فرش سبک شهری را بافنده شهرنشین می بافد. این سبک فرش به طور معمول ظریف است و رج شمار بالایی دارد. علاوه بر این ها ، طرح های ویژه ای هم بر آن نقش بسته اند. بافت فرش دستباف در شهرها بیشتر در زمان صفویان و در شهرهای اصفهان و تبریز شکل گرفت.
انواع جنس و الیاف فرش برای تشخیص کیفیت فرش دستباف
کُرک ، پنبه و پشم رایج ترین الیاف در فرش بافی ایران هستند. هنگام پرس و جو درباره جنس فرش در فرش فروشی ها ، به واژه مرینوس هم برمی خورید. مرینوس نام نژاد گوسفندی با الیاف بسیار ظریف است. در این بخش به هشت ترکیب رایج از انواع جنس و الیاف فرش می پردازیم:
- ترکیب اول: تار از پنبه ، پود از پنبه ، پرز از پشم
- ترکیب دوم: تار از پنبه ، پود از پنبه ، پرز از کرک
- ترکیب سوم ، تمام پشم: تار از پشم ، پود از پشم ، پرز از پشم
- ترکیب چهارم ، کف ابریشم: تار از ابریشم ، پود از ابریشم ، پرز از کرک
- ترکیب پنجم ، چله ابریشم: تار از ابریشم ، پود از پنبه ، پرز از کرک
- ترکیب ششم: تار از پنبه ، پود از پنبه ، پرز از ابریشم
- ترکیب هفتم ، تمام ابریشم: تار از ابریشم ، پود از ابریشم ، پرز ابریشم
- ترکیب هشتم ، گل ابریشم یا گرده ابریشم: تار از پنبه ، پود از پنبه ، پرز از کرک و مقداری ابریشم
این ترکیب ها با مقادیر کم و زیادی شکل می گیرند. در بازار هم به اسم های مختلفی شناخته می شوند که در بالا به بعضی از آن ها اشاره کردیم. در قدم بعدی از راهنمای خرید فرش دستباف به اندازه فرش می رسیم.
فرش دستباف چه اندازه هایی دارد؟
کارشناس فرش دستبافی که این راه های تشخیص کیفیت فرش دستباف را با ما در میان گذاشتند ، قدم سوم در انتخاب فرش دستباف مناسب را توجه به اندازه آن می دانند. فرش دستباف در هفت اندازه مختلف بافته می شود که عبارت اند از:
۱. قالی
قالی های دستباف به طور معمول در اندازه های ۲ در ۳ متر ، ۲٫۵ در ۳٫۵ متر ، ۳ در ۴ متر و ۴ در ۶ متر بافته می شوند. این قالی ها در چهار دسته تقسیم بندی می شوند:
الف. قالی کوچک که به طور معمول ۲ در ۳ متر و ۲٫۵ در ۳٫۵ متر است
ب. قالی متوسط که در اندازه های ۳ در ۴ متر و ۲٫۸ در ۲٫۸ بافته می شود
ج. قالی بزرگ که ۳٫۵ در ۴٫۵ متر و ۳٫۷ در ۴٫۸ متر اندازه دارد
د. و قالی بسیار بزرگ که به طور معمول ۴٫۵ در ۴٫۶ متر به بالاست.
۲. قالیچه
مساحت قالیچه به طور معمول از ۴ مترمربع کمتر است. رایج ترین اندازه های قالیچه ۱٫۴ در ۲٫۲ متر و ۱٫۵ در ۲٫۵ متر هستند. قالیچه های ۱٫۴ در ۲٫۲ متری را به نام سجاده ای یا دوذرعی هم می شناسند.
۳. کلّگی
کلّگی فرش های دستبافی هستند که از قالی کم عرض تر بوده و طولشان کمتر از ۴ متر باشد. کلّگی ها را به طور معمول در اندازه های ۱٫۵ در ۳ متر ، ۱٫۷ در ۳ متر و ۲ در ۳٫۷ متر می بافند.
۴. ذرع و نیم ذرع
ذرع و نیم ذرع و چارک در اندازه های ۱٫۰۴ در ۱٫۵ متر و ۱٫۱ در ۱٫۶ متر و ۰٫۸ در ۱٫۳ متر بافته می شوند.
۵. کناره
فرش دستبافی است که در راهرو و راه پله استفاده می کنند. عرض کناره از ۰٫۵ تا ۱٫۷ متر و طول آن از ۳ تا ۱۰ متر است. البته بعضی اوقات کناره ها را تا ۱۵ متر و بیشتر هم می افند.
۶. پادری
پادری به قالیچه های کوچکی می گویند که اندازه پاگرد در بافته می شوند.
۷. پُشتی
به قالیچه هایی که مساحتشان کمتر از یک مترمربع باشد ، پُشتی می گویند. رایج ترین اندازه پشتی ۶۰ در ۹۰ سانتی متر است.
جمع بندی راهنمای خرید فرش دستباف
در این مقاله ، سه قدم اولیه در تشخیص کیفیت فرش دستباف را با شما در میان گذاشتیم که عبارت اند از تشخیص گونه ها و سبک های مختلف بافت فرش ، شناخت انواع جنس و الیاف فرش ، اندازه های رایج فرش دستباف.
اگر قصد خرید فرش دستباف درجه یک دارید ، پیش از هر اقدامی این راهنمای خرید فرش دستباف را با دقت مطالعه کنید تا تشخیص کیفیت فرش دستباف برایتان راحت تر شود.
